آتش سوزی یکی از فجایع زیست محیطی است که هر از گاهی در یکی از مراتع دنیا رخ می دهد و وسعت زیادی از جنگل را باخاک یکسان می کند. کشور ایران هم از این امر مستثنی نیست و هر ساله چندین بار این رخداد را تجربه می کند. سالیانه درکشور ما صدها مورد آتش سوزی در جنگلها و مراتع اتفاق می افتد و هزاران هکتار از درختان، درختچه ها و گیاهان را طعمه خود می سازد. حریق ها علاوه بر خسارات اقتصادی، آثار مخرب زیست محیطی را نیز به دنبال دارند. به دلیل قرارگرفتن کشور ایران در کمربند خشک کره زمین و ناحیه پر فشار جنب حاره ای، شرایط جوی لازم جهت وقوع آتش سوزی درجنگل ها و مراتع فراهم می باشد. از طرف دیگر، عوامل انسانی از قبیل بی احتیاطی ساکنین و یا مسافرین، باعث ایجاد حریق درمناطق مختلف ایران می شود. استان کرمانشاه یکی از استان هایی است که به شدت با خطر آتش سوزی مراتع و منابع طبیعی مواجه می باشد به طوری که سالیانه آتش سوزی های فراوانی در سطح جنگل های بلوط کرمانشاه رخ می دهد و خسارت های جبران نشدنی به این جنگل ها وارد می شود و استان همواره در فصول گرم سال با این موضوع مواجه می باشد.
دلایل گوناگونی از صاعقه و عوامل طبیعی گرفته تا بی احتیاطی در زمینه‌ی آتش روشن کردن در مناطق جنگلی و مراتع می‌توانند باعث بروز آتش سوزی شوند. گاهی اوقات یک ته سیگار روشن که در جنگل و مراتع رها شده باشد نیز می‌تواند باعث بروز آتش سوزی شود. در ادامه به عواملی اشاره میشود که می‌توانند باعث بروز آتش سوزی در مراتع و منابع طبیعی شوند یا بر شدت آن به قدری بیافزایند که باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و جانوری در مناطق در معرض آتش سوزی شود
.
یکی از مهمترین عوامل آتش سوزی منابع طبیعی و مراتع، فعالیت های انسانی در مراتع است. عمده آتش سوزی ها بر اثر سهل انگاری بهره برداران از منابع طبیعی رخ می دهد. سوزاندن بقایای کاه و کلش زمین های زراعی، رها سازی شیشه ها و بطری های پلاستیکی در مراتع و جنگلها (شیشه و بطری های پلاستیکی با متمرکز کردن نور به شکل ذره بین عمل کرده و موجب آتش سوزی می شود)، بی احتیاطی گردشگران و مسافران در روشن کردن آتش و... از نمونه های سهل انگاری و فعالیت های انسانی است که موجب سرایت آتش به مراتع، منابع طبیعی و جنگل ها می شود که آتش سوزی های وسیعی را به دنبال دارد و سالانه خسارت های زیادی به مراتع و منابع طبیعی بخش مرکزی وارد می کند.
- آتش سوزی ناشی از اختلافات قومی و قبیله ای
اختلاف بین اقوام و قبیله های روستایی و مسائل اجتماعی و فرهنگی از دیر باز تا کنون آسیب هایی به سکونتگاه های روستایی وارد کرده است. یکی از مهمترین این آسیب ها آتش سوزی عمدی اراضی کشاورزی، مراتع ومنابع طبیعی روستاهاست.به عنوان نمونه از ابتدای سال 1398 تا کنون 8 مورد آتش سوزی ناشی از اختلافات قومی بصورت عمدی موجب آتش سوزی مراتع و منابع طبیعی در بخش مرکزی شهرستان کرمانشاه شده است.
- آتش سوزی ناشی از تولید ذغال
در مراتع و نقاط جنگلی به علت تولید ذغال و سود جویی افراد ؛ در برخی موارد آتش به مراتع سرایت می کند و موجب آتش سوزی های وسیعی شده است.
- بی احتیاطی برخی از دامداران و چوپانان
بی احتیاطی چوپانان و دامداران در مراتع موجب آتش سوزی های گسترده می شود. این در حالی است که چوپانان به علت حضور در مراتع و جنگل ها در صورت وقوع آتش سوزی نزدیک ترین افراد به محل هستند و در صورت یادگیری آموزش های لازم می توانند موثرترین نیروها در جلوگیری از گسترش آتش باشند.
- جرقه های ناشی از وسایل نقلیه موتوری
- تیراندازی شکارچیان در مراتع و نقاط جنگلی
برای پیشگیری ازآتش سوزی، ساده ترین راه این است که از انتقال حرارت جلوگیری گردد زیرا درجنگلها ومراتع مواد قابل اشتعال و اکسیژن به وفوریافت میشود .
ü هرچه درعرصه های منابع طبیعی خرده چوب،تراشه ها،شاخ وبرگ خشکشده،درختان آفت زده، پوسیده و بیمار بیشتر باشد ، احتمال گسترش وشدت آتش سوزی بسیار بیشترخواهدبود .
ü هرچه وزش باد درعرصه های طبیعت تندترباشد،شدت آتش سوزی نیزبیشترخواهدبود .
ü بادهایی که منشاءآنها نواحی خشک باشد ، باعث کاهش رطوبت در منطقه شده وشدت گسترش حریق را تسریع می نمایند.
انواع حریق و راهکار خاموش کردن آن
حریق سطحی براثرآتش گرفتن علوفه ،برگهاوسرشاخه های خشک وافتاده درسطح جنگل یا مراتع حادث می گردد ودراین آتش سوزی لانه جانوران از بین میرود .
چنانچه آتش سوزی سطحی وسیع نبوده وپوشش گیاهی نیزانبوه نباشد ، باریختن خاک یاآب ویاکوبیدن آن بوسیله بیل یا آتشکوب قابل مهارشدن است. ولی اگر وسعت آتش سوزی زیاد باشد، بطوری که از روبرو مبارزه باآن ممکن نباشد،بهتراست از اطراف اقدام به کنترل حریق نموده تا به تدریج وسعت حریق کم شود.
این نوع آتش سوزی براثرتوسعه حریقهای سطحی ایجاد می شود .این نوع آتش سوزی ناشی ازصاعقه زدگی درختان یا بی احتیاطی افرادی است که درپای درختان میان تهی پوسیده وخشک آتش می افروزند. این آتش سوزی درجنگل های بلوط کهنسال بیشتر مشاهده می شود .
این نوع آتش سوزی در تاج درختان و بیشتر در انواع سوزنی برگان و از پهن برگان در درختانی نظیر اوکالیپتوس که دارای آسان سوزی و قابل اشتعال فراوان هستند اتفاق افتاده و به سرعت پیشروی می نماید . درآتش سوزی تاجی، باد باعث گسترش آتش شده و درمناطق گرم و خشک خطرناکتر از منطقه شمال می باشد .
برای کنترل این حریق لازم است در قسمت های جلوی آتش با ایجاد آتش برچند ردیف از درختان را قطع کرد، زیرا این کار از پیشروی آتش جلوگیری می نماید
.
تهیه و تنظیم: احسان مرادی